Σύντομος διάλογος μεταξύ Σοφών.
O ποιητής μιλάει στον ποιητή, το πνεύμα απαντάει στο πνεύμα, τα υπόλοιπα είναι απόνερα.
Henry Miller,Plexus, p 464/517.
Όταν ο Εμπεδοκλής του είπε πως δεν μπορεί να βρεθεί σοφός, [ο Ξενοφάνης] του απάντησε: Πολύ φυσικό, αφού για να αναγνωρίσει κάποιος τον σοφό πρέπει να είναι ο ίδιος σοφός.
Διογένης Λαέρτιος, 9.20.
Ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος, 495 π.Χ. – 435 π.Χ., ήταν αρχαίος Έλληνας πυθαγόρειος φιλόσοφος, ένας από τους σπουδαιότερους αντιπροσώπους της προσωκρατικής ελληνικής φιλοσοφίας, φυσικός, μηχανικός, εφευρέτης, ιατρός, μουσικός και ποιητής.
Μεταξύ των παραδόσεων που αφηγείται ο Διογένης Λαέρτιος για τον θάνατο του Εμπεδοκλή (Βίοι Φιλοσόφων, Η΄ 69-72), είναι ότι αποθεώθηκε και αναλήφθηκε στον ουρανό, καθώς και ότι ρίχτηκε στον κρατήρα της Αίτνας.
Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, 570 π.Χ. – 480 π.Χ., ήταν φιλόσοφος και ποιητής που γεννήθηκε στη μικρασιατική Κολοφώνα και έζησε σε διάφορα μέρη του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Η Ιστορία τον θυμάται για την κριτική που άσκησε στον θρησκευτικό ανθρωπομορφισμό, για την ώθηση, που έδωσε με τη σκέψη του στον μονοθεϊσμό και ορισμένες πρωτοποριακές ιδέες του σε τομείς της γνώσης. Πολλοί ύστεροι συγγραφείς, ίσως επηρεάστηκαν από δύο μικρούς χαρακτηρισμούς του Ξενοφάνη στον Πλάτωνα (Σοφιστής 242c-d) και τον Αριστοτέλη (Μετά τα φυσικά 986b18-27), που τον προσδιόριζαν ως ιδρυτή της ελεατικής φιλοσοφίας.
Σωκράτης, 469 – 399 π.Χ.
Γιατί και στις μάχες πολλές φορές γίνεται φανερό ότι μπορεί κανείς να αποφύγει το θάνατο εγκαταλείποντας τα όπλα του και ικετεύοντας τους εχθρούς.
Υπάρχουν σ’ όλες τις επικίνδυνες καταστάσεις, πολλοί άλλοι τρόποι, για να ξεφύγει κανείς από το θάνατο, αν έχει το θράσος να πει και να πράξει οτιδήποτε.
Δεν είναι λοιπόν κάτι το δύσκολο, άνδρες, το να αποφύγει κανείς το θάνατο, είναι όμως πολύ δυσκολότερο να αποφύγει το κακό.
Γιατί το κακό τρέχει γρηγορότερα από το θάνατο.
Πλάτων, Απολογία Σωκράτους, 39 a.
Έβδομη Εντολή.
Σύμφωνα με την ιεράρχηση στο κείμενο από την Έξοδο η Έβδομη Εντολή επιτάσσει: Ου Κλέψεις.
Ο Φίλιππος Μελάγχθων1 γνωρίζοντας την πραγματικότητα έλεγε ειρωνικά: Crede firmiter et Pecca fortiter2.
Στον Ένατο Λόγο της Κλίμακας ο Ιωάννης ο Σιναΐτης αναφέρει: Η μνησικακία γίνεται και ερμηνευτής των Γραφών, προσαρμόζοντας κι εξηγώντας τα λόγια του Αγίου Πνεύματος κατά τις ιδικές της διαθέσεις.
Παραπομπές:
1. Ο Philipp Melanchthon, 1497 – 1560, καλλιέργησε και διέδωσε καθοριστικά τις ιδέες του Λούθηρου που επέφεραν την εκκλησιαστική Μεταρρύθμιση, χωρίς όμως να προκαλεί εχθρότητες με ανούσιες διαμάχες.
Τον 16 αιώνα η φήμη του είχε διαδοθεί τόσο και τα βιβλία του είχαν τόση ευρεία χρήση που ήδη όσο ζούσε αποκαλούνταν από κάποιους „Praeceptor Germaniae“ (Δάσκαλος της Γερμανίας).
2. Πίστευε σταθερά κι αμάρτανε γενναία.
Οι Νικητές και Οι Νόμοι.
Όταν, τώρα, δημοσιευτούν οι νόμοι, τα πάντα εξαρτώνται από το εξής: αν οι νικητές πιο πολύ από τους νικημένους βάλουν τον εαυτό τους κάτω από τους νόμους, θα υπάρχει στα πάντα σωτηρία και ευτυχία, και όλα τα δεινά θα εξαφανιστούν.
Αλλιώς, ούτε εμένα ούτε άλλον να προσκαλείτε για βοήθεια, για να σωθεί αυτός που τώρα δεν πείθεται στις εντολές.
Πλάτων, Επιστολή Ζ, 337 c - d.
Στην εικόνα της επικεφαλίδας φωτογραφία του πίνακα του Gerard David που αναπαριστά τη δίκη του Σισάμνη σύμφωνα με την αφήγηση του Ηροδότου:
Τον Σισάμνη, που είχε το αξίωμα του βασιλικού δικαστή, ο βασιλιάς Καμβύσης, επειδή δωροδοκήθηκε κι έβγαλε άδικη κρίση, τον έσφαξε, τον έγδαρε ολόκληρο, και το γδαρμένο δέρμα του το έκοψε λουρίδες λουρίδες και τις τέντωσε στο θρόνο, όπου καθόταν και δίκαζε· και στο θρόνο που τέντωσε το δέρμα του Σισάμνη ο Καμβύσης όρισε να ᾽ναι δικαστής, στη θέση τους Σισάμνη, που τον σκότωσε και τον έγδαρε, ο γιος του, δίνοντάς του εντολή να θυμάται σε ποιό θρόνο κάθεται και δικάζει.
Ηρόδοτος,5 : 25.
Φθινοπωρινή Ισημερία, Αστρολογία και Κοσμική Συμπάθεια.
Να περιγράψει κανείς τις χορευτικές κινήσεις και τις αντιπαραθέσεις όλων αυτών των ουρανίων θεών, τις παλινδρομήσεις και τις επιταχύνσεις των κύκλων τους, να προσδιορίσει ποιοι θεοί κατά τις συζυγίες τους ευθυγραμμίζονται και ποιοι βρίσκονται σε διαμετρική αντίθεση, πότε προσπερνά ο ένας τον άλλο, πότε αποκρύπτονται από τα μάτια μας και πότε επανεμφανίζονται στέλνοντας σημεία των μελλοντικών γεγονότων και προκαλώντας φόβο σε αυτούς που δεν μπορούν να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς - να μιλήσει κανείς για όλα αυτά, χωρίς να έχει μπροστά του κάποιες οπτικές παραστάσεις τους, θα ήταν μάταιος κόπος.
Πλάτων, Τίμαιος, 40 c.
Η απόρριψη της αστρικής οιωνοσκοπίας δείχνει τα όρια της παρέμβασης του υπερφυσικού στοιχείου στην πλατωνική κοσμολογία, χωρίς ωστόσο να είναι καθολική.
Ο πλατωνικός Δημιουργός, που δεν είναι παντοδύναμος, αφού συμπράττει με την Ανάγκη*, καθορίζει τη δομή του κόσμου και - εξαιτίας της ορθολογικότητάς του - δεν επεμβαίνει στη φυσική περιοδικότητα. (*Η Ανάγκη αντιπροσωπεύει το σύνολο των μηχανιστικών δυνάμεων που καθορίζουν τις φυσικές λειτουργίες του σύμπαντος. Δηλαδή τις τέσσερις αλληλεπιδράσεις: βαρύτητα, ηλεκτρομαγνητισμός, ασθενείς και ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις.)
Η επιρροή όμως των ορατών θεών, δηλαδή των ουρανίων σωμάτων, με τη μαθηματικοποίηση της φύσης και την κοσμική συμ – πάθεια, που συνενώνει τον μικρόκοσμο των ανθρώπων με τον μακρόκοσμο του σύμπαντος, όπως θα δούμε στη συνέχεια, δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Αυτό πίστευε ο Johannes Kepler, 1571 – 1630, που με τους τρεις νόμους του θεμελίωσε την επιστήμη της Αστρονομίας στη νεότερη εποχή* επαληθεύοντας και τις βασικές κοσμολογικές αντιλήψεις του Πλάτωνα. Και όπως οι μυστικιστές, από την ύστερη αρχαιότητα, από τους Πατέρες της Εκκλησίας μέχρι τον Γαλιλαίο, γοητεύονταν από τον Τίμαιο. (* Η επιστήμη της Αστρονομίας ξεκινά με τον Εύδοξο τον Κνίδιο, 408 - 355 π.Χ., στενό φίλο και συνεργάτη του Πλάτωνα. Ο Εύδοξος επινόησε τη θεωρία των ομόκεντρων σφαιρών η οποία έλυνε όλα τα προβλήματα της ανώμαλης φαινομενικής κίνησης των πλανητών. Ο ουρανός μετατρέπονταν σε βασίλειο της τάξης. Ο Πλάτων επιλέγει τη γεωμετρική επίλυση των κινηματικών προβλημάτων του ουρανού. Υιοθετεί την πυθαγόρεια αρχή της κυκλικότητας την οποία στηρίζει στη μεγαλοφυή ιδέα της σύνθεσης των πραγματικών ομαλών κινήσεων.)
Στο έργο του Fundamentis Astrologiae Certioribus (1601) ο Γιοχάνες Κέπλερ παρουσίαζε τον τρόπο που η Αστρολογία θα μπορούσε να ασκηθεί στο υπόβαθρο των σύγχρονων συμπερασμάτων των φυσικών επιστημών σε συνάρτηση με τις προτάσεις του Πυθαγόρα για την Αρμονία των Σφαιρών.
Ο Γιοχάνες Κέπλερ πίστευε πως συγκεκριμένες σύνοδοι των ουρανίων σωμάτων μπορούν να επηρεάσουν τους ανθρώπους όπως συμβαίνει και με τα μετεωρολογικά φαινόμενα.
Αν και οι απόψεις του ενοχλούσαν τους συντηρητικούς ομότεχνούς του που συνέχιζαν να ακολουθούν το πτολεμαϊκό σύστημα, με την επαλήθευση των προβλέψεών του το 1595 κέρδισε την αναγνώριση των συγχρόνων του.
Παράλληλα, κυρίως μετά το 1610, προέτρεπε το ακροατήριό του να αποφεύγει τους τυχάρπαστους δήθεν οιωνοσκόπους που εκμεταλλεύονταν τις αγωνίες και τις προκαταλήψεις των ανθρώπων μόνο και μόνο για να εισπράττουν αμοιβές.
Παρότρυνε επίσης τους θεολόγους, τους γιατρούς και τους φιλοσόφους της εποχής του να μην συντάσσουν προβλέψεις κοιτώντας απλώς τα άστρα με σκοπό να ευχαριστούν τους πελάτες τους.
Το 1608 μάλιστα δεν δίστασε να συντάξει έναν αστρολογικό χάρτη για τον στρατηγό Albrecht Wallenstein με μια καθόλου κολακευτική σκιαγράφηση για τον χαρακτήρα του.
Johatsu.
In Japan, "Johatsu" refers to people who disappear due to pressures like failed marriages, debt, and job loss. They abandon their lives and live anonymously off the grid. Specialized companies, called "night movers," assist them in vanishing completely. (Source: Historic Vids @historyinmemes.)
Η μοναξιά είναι το δίκαιο τίμημα για τους ανθρώπους που ακολουθούν πρώτα τις ιδέες και τους στόχους τους και μετά άλλους ανθρώπους. Πρόκειται για αυτόνομα και αυτόφωτα άτομα, που με την επιπολαιότητα που χαρακτηρίζει τους περισσότερους ανθρώπους, συνήθως παρεξηγούνται και χαρακτηρίζονται ως αυτάρεσκα και μονόχνωτα καθάρματα. Ακολουθούν το μακρύ και απαιτητικό δρόμο της αναχώρησης αδιαμαρτύρητα. Ωστόσο κάποιες φορές: με συγκίνησιν, αλλ’ όχι με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα*. Με τον καιρό μαθαίνουν να βλέπουν και να διαβάζουν τα σημάδια. Έτσι αποκτούν την ασφαλή πίστη πως θα αξιωθούν την ψυχρή και καταπραϋντική έλλαμψη της στέρεης επίγνωσης. Της αλήθειας πέρα και πάνω από τα φαινόμενα. Aut inveniam viam aut faciam** είχε πει ο Αννίβας. Ίσως είναι ό,τι πιο κοντινό στην περιγραφή της απόμακρης και σιωπηλής δράσης τους.
Βαδίζουν με τη σιγουριά πως σ' αυτήν την πορεία θα βρίσκονται πάντα - και βρίσκονται πάντα - κάποιοι σπάνιοι άνθρωποι που θα καταλάβουν και θα στηρίξουν. Και θα το κάνουν διακριτικά, χωρίς πολλά λόγια και προσδοκίες ανταλλαγμάτων. Το κάνουν, γιατί ξέρουν να ξεχωρίζουν το σωστό, όταν το δουν. Το κάνουν γιατί έτσι φέρονται οι σπάνιοι και εκλεκτοί, όταν νιώσουν πως ακούν τη δική τους φωνή, ακόμη κι αν δεν προέρχεται από το δικό τους στόμα.
* Κ. Π. Καβάφης, Ἀπολείπειν ὁ θεὸς Ἀντώνιον, 1910 - 1911.
** Ή θα βρω το δρόμο ή θα τον φτιάξω. Ο Αννίβας το είπε αυτό το 218 π.Χ στους ιχνηλάτες του, όταν του ανακοίνωσαν ότι δεν έβρισκαν τις διαβάσεις για να περάσουν τις Άλπεις με τους ελέφαντες που είχαν στη στρατιά τους. Ο Καρχηδόνιος Αννίβας Βάρκας, 247 π.Χ. - 183 π.Χ., συγκαταλέγεται ανάμεσα στους μεγαλύτερους στρατηλάτες όλων των εποχών. Στη διάρκεια του Β' Καρχηδονιακού πολέμου νίκησε τρεις φορές τους Ρωμαίους, στον ποταμό Τρέβια το 218 π.Χ., στη λίμνη Τρασιμένη το 217 π.Χ. και στις Κάννες το 216 π.Χ. Αν και ο δρόμος προς τη Ρώμη ήταν πλέον ανοιχτός και η φράση: Hannibal ante portas (ο Αννίβας προ των πυλών) είχε σπείρει τρόμο στην Αιώνια Πόλη, ο Αννίβας δεν επιτέθηκε και προτίμησε να κινηθεί προς τη Νότιο Ιταλία. Αυτή η φαινομενικά ακατανόητη επιλογή του Αννίβα είχε προκαλέσει την οργή του επικεφαλής του ιππικού του, Μαάρβα, ο οποίος του είπε: Ξέρεις να νικάς, όχι όμως και να αξιοποιείς τη νίκη. (Στην ένθετη εικόνα φωτογραφία προτομής του Αννίβα,)
Κρείττονες Ημών.
Αναφερόμενος στις γυναίκες ο Σωκράτης τις κατατάσσει στο γένος των ανθρώπων που είναι: κρείττονες ἡμῶν καὶ ἐγγυτέρω θεῶν οἰκοῦντες1 (καλύτεροι από μας και ζουν πιο κοντά στους θεούς)
Στο αρχετυπικό Βαβυλωνιακό Έπος του Γκιλγκαμές2 οι πρωταγωνιστές, Γκιλγκαμές και Ενκιντού, εξημερώνονται και εκπολιτίζονται μέσα από την ερωτική τους επαφή με τη γυναίκα.
Η μάντισσα Διοτίμα μυεί τον Σωκράτη στα μυστήρια, κατευθύνει τα βήματά του στη γοητεία (>γητεία) και τον οδηγεί στην απαλλαγή από το φόβο του θανάτου.
Η μάγισσα Κίρκη καθοδηγεί τον Οδυσσέα στην εξωλογική γνώση και του αποκαλύπτει τον τρόπο που θα επικοινωνήσει με τα πνεύματα των νεκρών.
Ο κατάλογος είναι μακρύς. Θα μπορούσα να αναφέρω τον Αινεία, στο ομώνυμο και εμβληματικό έπος των Ρωμαίων, που τον ξεναγεί η μάντισσα Σίβυλλα στο Βασίλειο του Άδη στο φαντασιακό και υποσυνείδητο ταξίδι του με σκοπό να μάθει: τά τ᾽ ἐόντα τά τ᾽ ἐσσόμενα πρό τ᾽ ἐόντα. (τα παρόντα, τα μέλλοντα και τα περασμένα). Θα μπορούσα να αναφέρω τη Beatrice, τη Laura, τη Victoria. Σταματάω εδώ.
Παραπομπές:
1. Πλάτων, Φίληβος ἢ περὶ ἡδονῆς, ἠθικός, 16 c.
2.Το Έπος του Γκιλγκαμές. Εισαγωγή – Απόδοση: Αύρα Ward.
Χαροποιόν Πένθος.
Δεν είναι εδώ, αγαπητοί μου, ο γάμος στον οποίο έχουμε προσκληθεί. Οπωσδήποτε λοιπόν Εκείνος πού μας κάλεσε εδώ, μας κάλεσε για να πενθήσουμε τους εαυτούς μας1.
Σας πληροφορώ ότι θα κλάψετε και θα θρηνήσετε για τον σταυρικό μου θάνατο και ο κόσμος θα χαρεί.
Εσείς θα λυπηθείτε βέβαια, αλλά πολύ σύντομα η λύπη σας θα γίνει χαρά2.
Παραπομπές:
1. Οὐκ ἔστιν ἡμῖν, ὦ οὗτοι, ἐνταῦθα ἡ τοῦ γάμου κλῆσις, οὐκ ἔστιν, οὔκουν· πάντως δὲ εἰς πένθος ἑαυτῶν ὁ καλέσας ἡμᾶς ἐνταῦθα ἐκάλεσε.
Ιωάννης ο Σιναΐτης, περ. 525-605, Κλίμαξ, Λόγος Ζ’, Περὶ τοῦ Χαροποιοῦ Πένθους, 19.
2. Ο Ιησούς απευθύνεται στους μαθητές του στη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου: Αμήν αμήν λέγω υμίν ότι κλαύσετε και θρηνήσετε υμείς, ο δε κόσμος χαρήσεται· υμείς δε λυπηθήσεσθε, αλλ’ η λύπη υμών εις χαράν γενήσεται.
Κατά Ιωάννην, ιστ’ 20.
#WritingCommunity #Philosophy #Religion #ΜεγαληΕβδομαδα #transcendentalism
Requiem Quaerere.
In omnibus requiem quasivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro*. Thomas a Kempis, 1380-1471
(*Έψαξα παντού τη γαλήνη και δεν τη βρήκα πουθενά, παρά σε μια γωνιά μ’ ένα βιβλίο.)
Κάποιες μαγικές στιγμές, τότε που η σωματική κούραση και η ψυχική ένταση είναι στο έπακρο, έχουμε οπτασίες ανθρώπων που ακόμη δεν γνωρίσαμε.
Αργότερα, στις συνθήκες της αναχώρησης που ζω, είδα πως αυτές τις υπερβατικές στιγμές γεννιούνται και οράματα βιβλίων που ακόμα δεν γράφτηκαν.
Πρόκειται για τις ενορατικές καταστάσεις της έκστασης, όταν ο νους, ύστερα από μακριά και μεθοδική άσκηση στην απομόνωση, στροβιλίζεται από τον αισθητό κόσμο και φτάνει στον κόσμο των ιδεών. Εκεί τότε τις σπάνιες αυτές στιγμές αξιώνεται να αντικρίσει φευγαλέα μια όψη της ουσίας των πραγμάτων.
Και δεν είναι μόνο οι τιτάνες της διανόησης με πρώτον τον Πλάτωνα1 που μίλησαν γι’ αυτές τις εμπειρίες: Elective solitude, by contrast, above all in natural settings, affords space for reflection. It can open the door to “peak experiences” such as wonder, awe, harmony, even ecstasy2.
Παραπομπές:
1. Πλάτων, Έβδομη Επιστολή, 341 c.
2. The Economist, April 13th, 2024. Culture, Loneliness: All by myself, p. 79. Απόσπασμα από το έργο: Solitude. By Netta Weinstein, Heather Hansen and Thuy-vy Nguen. Cambridge University Press. Η Netta Weinstein και Thuy-vy Nguen είναι καθηγήτριες ψυχολογίας στα Πανεπιστήμια Reading και Durham αντίστοιχα. Η Heather Hansen είναι science journalist.
#WorldBookDay #Παγκόσμια_Ημέρα_Βιβλίου #WritingCommunity
Για μουσική υπόκρουση στο δρόμο της εκστατικής εμπιερίας προτείνω: Gregorio Allegri: Miserere Mei, Deus: Elīna Garanča: Latvian Radio Choir/Karel Mark Chichon.
’Ανόσιός τε καὶ ’Ατάσθαλος.
Γιατί δεν είναι δικό μας αυτό το κατόρθωμα, αλλά των θεών και των ημιθέων, που δεν είδαν με καλό μάτι ένας άντρας να βασιλεύει και στην Ασία και στην Ευρώπη, άντρας αθεόφοβος και ακαταλόγιστος, που έβαζε στην ίδια μοίρα τους ναούς των θεών και τις κατοικίες των ανθρώπων, πυρπολώντας και συντρίβοντας τα αγάλματα των θεών, που έφτασε να μαστιγώσει αλύπητα και τη θάλασσα και να της ρίξει αλυσίδες.
Ηρόδοτος, Ιστορίες, 8.109,3.
τάδε γὰρ οὐκ ἡμεῖς κατεργασάμεθα, ἀλλὰ θεοί τε καὶ ἥρωες, οἳ ἐφθόνησαν ἄνδρα ἕνα τῆς τε Ἀσίης καὶ τῆς Εὐρώπης βασιλεῦσαι, ἐόντα ἀνόσιόν τε καὶ ἀτάσθαλον· ὃς τά τε ἱρὰ καὶ τὰ ἴδια ἐν ὁμοίῳ ἐποιέετο, ἐμπιπράς τε καὶ καταβάλλων τῶν θεῶν τὰ ἀγάλματα· ὃς καὶ τὴν θάλασσαν ἀπεμαστίγωσε πέδας τε κατῆκε.
Ἡρόδοτος, Ἱστορίαι, 8.109, 3.
for it is not we who have won this victory, but the gods and the heroes, who deemed Asia and Europe too great a realm for one man to rule, and that a wicked man and an impious one who dealt alike with temples and bones, burning and overthrowing the images of the gods, —yes, and one who scourged the sea and threw fetters into it.
Herodotus, The Histories, 8.109, 3.